دهه ۹۰ دهه خوبی برای شورای عالی انقلاب فرهنگی نبود/چه کنیم تا شورا بیشتر با فرهنگ عمومی درگیر شود؟

قبل از انقلاب اسلامی، دانشگاه بیش از آن که یک مرکز تولید علم یا حل مشکلات کشور باشد، نهادی برای انتقال نوعی از فرهنگ غربی بود. تحصیلات تکمیلی و تعداد دانشجوها کم بود. مشکلات کشور را حل نمی‌کرد و مشکلات کسان دیگری را حل می‌کرد. عملاً قبل از انقلاب ما دانشگاهی نداشتیم. بعد از انقلاب هم به دلیل حضور گروهک‌های مسلح در دانشگاه‌ها و موارد دیگر چاره‌ای جز این نبود که دانشگاه تعطیل شود تا بازسازی دانشگاه صورت بگیرد. این بازسازی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی رخ داد.
پس از انقلاب ما توانستیم منابع انسانی قدرتمندی ایجاد کنیم. این که صحبت از مهاجرت نخبگان می‌شود، دلیلش همین است که خروجی‌های دانشگاهی قوی داریم. یک استاد دانشگاه آمریکایی می‌گفت که ایران بهترین مهندس‌های مقطع کارشناسی را تربیت می‌کند. این خروجی‌های قوی، پیشرفت در نانو، جهاد دانشگاهی و... همه مولود شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
تجربه حکمرانی ما خیلی تجربه‌ی زیادی نیست. الان خیلی‌ها اعتقاد دارند که باید در برخی زوایای حقوق اساسی بازسازی صورت بگیرد تا از یک مدل نیمه‌ریاستی-نیمه‌پارلمانی به مدل پارلمانی تبدیل شویم. البته نمی‌توان این نظرات را قطعی بیان کرد. شورای عالی انقلاب فرهنگی هم همینطور است. از سویی کمتر مورد مشابه این شورا در کشورهای دیگر داریم که بتوان از آن‌ها کسب تجربه کرد. درباره نهادی مثل پارلمان، موارد متعدد در کشورهای مختلف هست که می‌توان از تجربه آن‌ها استفاده کرد اما شورای عالی انقلاب فرهنگی تقریباً منحصر به فرد است. این شورا در این دهه‌ها در حال تجربه‌کردن است و باید از خلال تجربه به مدل بومی خود برسد.
شوراهای عالی در مقام جبران خلأ مجلس دوم هستند، مجلسی که در بعضی کشورها به مجلس سنا شناخته می‌شود و امکان یک استمرار را برخلاف مجلس نمایندگان فراهم می‌کند.
ما یک کمیسیون هماهنگی بین قوا تعریف کردیم که زمانی که شورا با نهادی به اختلاف بخورد، نقش‌آفرینی می‌کند. در جلسه‌های شورا نوعی حضور کارشناسی و دلسوزانه وجود دارد، نه سیاسی و سیاست‌زده. این فرایند خیلی کمک به اجماع می‌کند.
شورا در مواردی ورود می‌کند که در فرایند کار یک گرفتگی وجود داشته باشد و کشور به این نتیجه رسیده باشد که شورا باید ورود کند. مثل وقتی که یک پرونده‌ای سال‌ها بلاتکلیف بماند. برخی موارد را هم خود شورا تشخیص می‌دهد. مثلاً به توجه به نخبگان خیلی در گذشته بها داده نمی‌شده است اما تقریباً تمام مصوباتی که با محوریت توجه به نخبگان است، توسط این شورا تصویب شده است؛ مثل خود تشکیل بنیاد نخبگان یا سقف دستمزدی که مجلس معین کرد و باعث مشکلاتی در دانشگاه‌ها شد. شورای عالی انقلاب فرهنگی در این خصوص جلسه برگزار کرد و باعث اصلاح مصوبه مجلس شد: قضات و اعضای هیئت علمی از قاعده سقف دستمزد مجلس خارج شدند.
شوراهای فرهنگ عمومی و مهندسی فرهنگی کشور از شوراهای اقماری این شورای عالی است، از طریق شورا احتمال زیاد بتوان کاری کرد که بودجه فرهنگی استانی از سال 1402 افزایش پیدا کند.
من رویکرد غر زدن ندارم که بگویم در چه دوره‌هایی شورا را تضعیف کردند. دهه 90 خیلی دهه خوبی برای شورای عالی انقلاب فرهنگی نبود اما امیدواریم که در دهه پیش رو وضعیت جدیدی در حوزه فرهنگ و هنر ایجاد شود.
منبع:دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی

خبرگزاری دانشجو (23/09/1401)، قالب: گفت‌وگو