انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی است

 شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای مهم جمهوری اسلامی ایران است که کار سیاست‌گذاری و هدایت حوزه فرهنگی را بر عهده دارد، و بررسی روند تحولات تاریخی این شورا نشان می‌دهد که این نهاد نخستین بار با پیروزی انقلاب اسلامی و با دغدغه رهبران آن توسط رهبر انقلاب اسلامی به ساختار فعلی رسید و در دوره معظم له نیز این موضوع همچنان نیز تداوم دارد.
ورود به دوره جدید و تحولی این شورا نیازمند آن است که نقاط قوت و ضعف این نهاد مورد بررسی قرار بگیرد. اگر تلاش و عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در هدایت علم و دانش از یک سو و فرهنگ به معنای عام و فرهنگ در حوزه نهادین و ساختاری از سوی دیگر به عنوان نقش مهمی در نظر بگیریم بهتر می توانیم به فهم نقاط قوت و ضعف این نهاد دست پیدا کرده و در راستای عملکرد بهبود آن حرکت کنیم.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه علم و دانش در چهار دهه فعالیتی خود نقش مهمی در جهاد علمی و پیشبرد برنامه‌های دانش‌محور ایفا کرده است. به عبارتی دیگر، شورا توانست در هدایت حوزه علم و دانش است به عنوان نهاد فرادستی مسئولیت خود را تا حد زیادی ایفا کند.
جمهوری اسلامی ایران در جایگاه ممتازی در توسعه علم و دانش قرار دارد، و تمامی فعالیت‌های مهمی که ایران در این راستا انجام داده است در ارزیابی منصفانه نقش مهمی در تدوین اسناد بالادستی و اجرای آن داشته که به عنوان یک امر مهم و تعیین کننده مورد توجه است.
در حوزه ارتقاء شاخص‌های فرهنگ عمومی و حرکت به سمت مطالبات فرهنگی نظام اسلامی نیز جای یک بررسی موشکافانه بیشتری وجود دارد. اتفاقات و جریاناتی که در چهار دهه فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی رخ داده است،  نقاط ضعف و قوتی هم داشت که نقش مهم و تعیین کننده‌ای در فعالیت‌های این شورا ایفا کرد. البته از طرفی دیگر باید با تحلیل‌های دقیق‌تری فعالیت‌های حوزه فرهنگی کشور را بررسی کرد؛ به این معنا که باید فعالیت‌های حوزه فرهنگ را از دو منظر محیط داخلی شامل (منابع، نیروی انسانی، استعداد و اراده داخلی) و محیط پیرامونی پرتنش که دهه‌ها است به دنبال ایجاد ناکامی برای مردم در حوزه فرهنگی است، بررسی کرد.
باید تمامی نقاط قوت و ضعف حوزه فرهنگ را در ارزیابی دقیق و منصفانه‌ای با یکدیگر تحلیل کرد، و با این کار می‌توانیم ارزیابی منصفانه و مشخصی برای مخاطبان ارائه کنیم. در یک نگاه کلی می‌توان گفت که حوزه فرهنگ عمومی دستاوردهای مهمی داریم. تلقی رهبر انقلاب اسلامی در آغاز به کار دولت جدید در ۶ شهریور ماه ۱۴۰۰ و نکاتی که در جلسه هفته گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی تبیین کردند، نشان می‌دهد که بار اصلی حوزه فرهنگ، مسئولیت پیشینی است به این معنا که موفقیت در بخش‌های دیگر کشور از موفقیت‌های شکل گرفته در حوزه فرهنگی است.
انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی است و توانست مشکلات موجود از جمله عدم توانایی داخلی برای حل مسائل موجود را حل کند. یا در بحث شیفتگی به غرب،  توانست این چالش را دچار تحول کند. بنابراین با این نگاه می‌توانیم بگوییم که در حوزه فرهنگی توفیقات کمی نداشتیم؛ البته کاستی ها هم کم نیست و بخشی از آن به ناتوانی کارگزاران فرهنگی و بخشی نیز به حمله جبهه مقابل بازمی‌گردد که با تمامی ابزارها از جمله تهاجم فرهنگی و جنگ نرم پای کار آمده است. مقام معظم رهبری نقشه عبور از این جریان ها را جهاد تبیین می‌داند که باید به آن عمل شود؛ هرچند که حوزه فرهنگی با تمامی این کاستی‌ها کار خود را به پیش می‌برد.
به آینده وضعیت فرهنگی کشور در لایحه بودجه 1402 امیدوار هستم، لذا فعالیت‌های خوبی در حوزه افزایش بودجه حوزه فرهنگی در برنامه لایحه بودجه و برنامه هفتم توسعه انجام شده و توافقات خوبی برای افزایش بودجه حوزه فرهنگی در لایحه برنامه بودجه سال ۱۴۰۲ صورت گرفته است. به آینده وضعیت فرهنگی کشور در لایحه بودجه امیدوارم؛ چرا که دولت در این راستا رویکردهای بسیار خوبی را در پیش گرفته است.
بخش‌های مختلفی از مشکلات و ناکارآمدی حوزه فرهنگ را نمی‌توان به بحث بودجه گره زد، لذا باید به دنبال راه حل‌های جدیدی برای مدیریت حوزه فرهنگ باشیم و راهکارهای برون‌رفت مناسب و دقیقی برای خروج از این مشکلات ارائه کنیم.
منبع- دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی

شورای عالی انقلاب فرهنگی (19/09/1401)، قالب: سخنرانی