اعتماد از مؤلفه‌های اساسی سرمایه اجتماعی است

همه مسئولان باید اخلاق، ادب، تواضع و احترام به انسان‌ها را به عنوان تکلیف قطعی الهی مدنظر قرار دهند، لذا اخلاق سیاسی در افزایش سرمایه اجتماعی بسیار تعیین‌کننده است.
"امام علی (ع) " انسانی در راس هرم قدرت قرار می‌گیرد که در قله‌های تقوا قرار دارد و لذا این انسان آراسته به تقوا پیروز در میدان آزمون‌های متعدد، مالک اشتر را هنگام قرار گرفتن در راس هرم حکمرانی به تقوا توصیه می‌کند. گمان می‌کنم آن هنگام که مالک اشتر در میدان نبرد جنگ صفین آن جنگ مهم کلیدی که می‌توان گفت یکی از ۵ جنگ تاریخ‌ساز در جهان اسلام است، هنگامی که فرماندهی سپاه را به او سپردند در میدان نبرد و صف مقدم حضور داشت ظاهراً علی (ع) نفرمودند من تو را به تقوا توصیه می‌کننم، اما الان که همان مالک، آن مالک پیروز در صحنه‌های نبرد و جنگ سخت بر اریکه قدرت سیاسی قرار می‌گیرد، یعنی‌  ای مردم، قدرت سیاسی خطر آفرین است و مراقب باشید.
همه مسئولان باید اخلاق، ادب، تواضع و احترام به انسان‌ها را به عنوان تکلیف قطعی الهی مدنظر قرار دهند و لذا اخلاق سیاسی در افزایش سرمایه اجتماعی بسیار تعیین‌کننده است.
 یکی از مهمترین عوامل کنترل آسیب‌های قدرت در نظام اسلامی آراستگی مدیران در همه سطوح خصوصا عالی مدیریت به تقوا و علم است و بحث ولایت فقیه یعنی مدیریت علم و عدالت
در قرآن سه اصل سیاسی در بالاترین سطوح از برنامه قرار دارد، و لذا یکی شایسته سالاری، دوم عدالت محوری و سوم علم‌مداری و قرآن‌مداری است. قرآن‌مداری یعنی علم باید فصل‌الخطاب باشد، وحی باید فصل‌الخطاب باشد. بعد از این توصیه مهم علی (ع) می‌فرمایند: مالک، مراقب باش که نفس اماره خطرناک است. در منطق دین مراقبه و محاسبه از عوامل کلیدی تهذیب و اصلاح نفس و کنترل هوا و هوس است.
قرآن افراد جامعه را به دو دسته تقسیم می‌کند. کسی که هوا و هوس در وجود او حکومت می‌کند، عقل حاکم نیست و ایمان در مدیریت جان و روح او نقش ندارد و گروه دوم که در یک قله‌ای از معرفت الله قرار دارند؛ این معرفت انسان را از گناه باز می‌دارد. همه باید آراسته با تقوا و معرفت الهی باشند. ما و کسانی که در یک جایگاهی از نظام و حکومت قرار داریم، مسئولیت جدی داریم و باید مراقب باشیم.
رهبر انقلاب در جمع اعضای شورای عالی فرهنگی با تاکید بر ارتقای نقش این نهاد در کشور به مقوله اسراف اشاره کردند. فرهنگ اسراف خصوصا اسراف در مصرف حامل‌های انرژی برق و آب در کشور ما نهادینه شده است که یکی از مهمترین مسائل و چالش‌های فرهنگی سیاسی و اقتصادی کشور است.
یکی از مباحث مهم در حوزه مطالعات اجتماعی و اقتصادی را که در این چند دهه اخیر مورد توجه پژوهشگران، سیاستگذاران و سیاستمداران قرار گرفته و امروز از آن به عنوان مهمترین رکن توسعه و پیشرفت جوامع انسانی یاد می‌کنند یعنی سرمایه اجتماعی اختصاص دهم. سرمایه اجتماعی مفهومی نو در ادبیات سیاسی و اجتماعی در جهان است و دربرگیرنده سه عنصر کلیدی است. سطح آگاهی، سطح اعتماد و سطح مشارکت. هر خانواده، گروه یا جامعه‌ای که سطح بالاتری از آگاهی، دانش، فرهنگ، اعتماد و مشارکت اجتماعی را داشته باشد در سطح بالاتری از سرمایه اجتماعی قرار دارد.
سرمایه اجتماعی دستاورد ارزش‌ها، نگرش‌ها، پیوند‌های سیاسی و ملی است و به هر میزان سطح ارزش‌ها، نگرش‌ها و مبانی اعتقادی و فرهنگی ارتقا پیدا کند سرمایه اجتماعی هم ارتقا پیدا می‌کند. اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی دو شاخص اصلی سرمایه اجتماعی است.
اعتماد از مؤلفه‌های اساسی سرمایه اجتماعی است و اعتماد، قدرت عمل کردن را ارتقا می‌دهد و هزینه‌های اقدام را کاهش می‌دهد.
نخستین حوزه که باید اعتمادسازی شود و از نگاه صاحب نظران حوزه مسائل اجتماعی نقش تعیین کننده در افزایش سرمایه اجتماعی دارد، نهاد خانواده است. باید سطح اعتماد را در نهاد خانواده، بستگان و فامیل ارتقا بخشید.۱۴۰۰ سال قبل که هیچ صحبتی از سرمایه اجتماعی نبود، اسلام به صله رحم سفارش می‌کند. این سرمایه گرانبها که در جامعه اسلامی ما وجود دارد، باید به صورت جدی مورد اهتمام قرار بگیرد.
حوزه دوم و مهمی که باید به آن پرداخت ارتقا سطح اعتماد در بین افراد جامعه است. این صداقت در عمل و صداقت در گفتار و رفتار و وفای به عهد که یکی از مهمترین اصول ارزشی و اخلاقی اسلامی است، سطح اعتماد را در جامعه ارتقا می‌بخشد. این سرمایه اجتماعی بسیار تعیین‌کننده است.
منبع- دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی

خبرگزاری صدا و سیما (18/09/1401)، قالب: سخنرانی