ضعف ادبیات نظری در نگارش رمان و داستان بر محور پیامبر اسلام

حضرت محمد (ص) شکل‌دهنده هویت ما و بزرگ و سرور ما مسلمانان، همچنین سرچشمه تمام فضایل و خوبی‌ها و برگزیده خداوند هستند و باید بیشتر در حوزه ادبیات داستانی به ایشان پرداخته شود. در تحقیقی که با نام «دین در پرده نقره‌ای» با هدف بررسی پرداختن به شخصیت حضرت محمد (ص) و حضرت عیسی (ع) در ادبیات داستانی انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که مسیحیان در 180 فیلم به معرفی عیسی (ع) پرداخته‌اند ولی درباره پیامبر اسلام (ص) تنها دو فیلم فاخر تهیه شده است.

در حوزه ادبیات داستانی، با وجود اینکه آثار ادبی بسیاری مانند «مرشد و مارگاریتا» را سراغ داریم که به طور مستقیم و غیر مستقیم به حضرت عیسی(ع) توجه دارند در ادبیات داستانی(فارسی و عربی) متاسفانه در حوزه پیامبر اسلام (ص) کم‌ کاری شده و اثر شاخص و مهمی نداریم و تنها می‌توان به تعداد انگشت‌شماری از جمله «آنک آن یتیم نظرکرده» یا «سه کاهن» اشاره کرد.

ارتقای ادبیات داستانی در حوزه پیامبر اسلام (ص) نیازمند توجه، تشویق و تبلیغ گسترده است. در سال‌های اخیر جشنواره خاتم عهده‌دار معرفی بهترین آثار داستانی در این حوزه شده و در خلق رمان و داستان موثر بوده است به طور کلی در حوزه ادبیات داستانی یا رمان دینی دچار ضعف هستیم.
ضعف نظری باعث شده که نویسنده حوزه دین که می‌خواهد درباره پیامبر اسلام (ص) داستان بنویسد نداند چگونه باید بنویسد؟ آیا خود پیامبر می‌تواند محور داستان باشد یا باید از شخصیتی فرعی استفاده کند یا تا کجا می‌تواند وارد فضای خیال شود؟ در چنین شرایطی برای بهبود وضعیت فعلی باید آثاری در حوزه ادبیات نظری خلق شود که حاوی نقدها، تجربه‌ها، رهنمودها و مباحثی باشد که نویسنده با مطالعه آنها رمان موفق‌تری را تولید کند.
نویسندگان ما برای مراجعه به تاریخ یا باید به منابع اصلی ترجمه‌ای یا غیرترجمه که شیوه روایی دشوار دارند یا باید به آثار تاریخی که تازه نوشته شده مراجعه کنند که برای تدریس یا برای مخاطب عموم هستند و قالبی سنتی دارند واغلب درباره بعثت، هجرت و فتح مکه هستند و کمتر جزییات، ظرایف و روایت‌هایی از آنها استخراج می شود.

البته کتاب هایی چون‌ «همنام گل‌های بهاری» در پرداختن به سیره نبوی حتی درباره لباس پوشیدن، راه رفتن و تعامل پیامبر اسلام(ص)  و همچنین کتاب «اخلاق پیامبر و اخلاق ما» داستان‌های زیبایی را از زندگی پیامبر از لابه‌لای کتاب‌های تاریخ، سیره و حدیث ا ارایه کرده اند. فعالان حوزه تاریخ اسلام باید آثاری را فراهم کنند که به جنبه‌هایی از حیات و سیره نبوی که مغول مانده‌اند بپردازند و در اختیار عموم قرار دهند.
نویسنده می‌تواند از روایت‌هایی که در سیره و حدیث وجود دارد برای خلق داستان و رمان استفاده کند و تا جایی که خیال منجر به دروغ بستن نباشد مانعی ندارد براساس استفتاء از آیت‌الله شبیری زنجانی گفته شده که بیان زبان حال اشکالی ندارد به گونه‌ای که مخاطب احتمال صحت دهد و دون شان پیامبر (ص) نیز نباشد.

منبع-  رسانه تحلیلی عطنا، قالب: گفتگو (23/7/1401)