سالمندی در جهان به عنوان فرصت و موفقیت تلقی می‌شود/ ایجاد بانک زمان یک الگو است
دکتر احمد دلبری؛ رئیس مرکز تحقیقات سالمندی کشور
طی سال‌های اخیر به علت افزایش امید به زندگی در افراد و وجود تکنولوژی‌ها و اتفاقات نو در حوزه بهداشت، درمان و پیشگیری، با افزایش سالمندان در کشور روبه‌رو بوده‌ایم که به نوعی موفقیت محسوب می‌شود. توجه به عمر افراد جامعه به تنهایی کافی نیست و همزمان با افزایش سن افراد باید به کیفیت زندگی و سرویس‌های مورد نیاز آن‌ها نیز توجه شود.
علی‌رغم افزایش سن افراد جامعه، توجه کافی به سلامت جسمی، روحی، روانی و اجتماعی آنان مهم است، طی ۴۰ سال گذشته درصد جمعیت سالمندان کشور دو برابر شده و از پنج درصد در سال ۱۳۵۵ به ۱۰ درصد طی سال ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ رسیده است. دو برابر شدن جمعیت سالمندان کشور، ۲۰ سال به طول می‌انجامد، این بدان معنی است که کشور آمادگی فراهم کردن سرویس‌های مورد نیاز این جمعیت را ندارد.
کشور ایران در جهان و آسیا بالاترین نرخ رشد سالمندی را دارد اما علی‌رغم سرعت بالای رشد جمعیت سالمندی، آمادگی برای رویارویی با این جمعیت درحال‌حاضر و آینده نزدیک وجود ندارد، اکنون حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار سالمند در کشور ازدواج نکرده و به تجرد قطعی رسیده‌اند. براساس آمار ارائه شده توسط جمعیت‌شناسان، برآورد می‌شود جمعیت سالمند حال‌حاضر کشور در سال ۱۴۳۰ به بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برسد.
جمعیت زیادی در گروه سنی میانسالی قرار دارند که از سن ازدواج آن‌ها گذشته است اما ازدواج نکرده‌اند. بخشی از این افراد متولد دهه ۶۰ هستند و نگرانی از نداشتن فردی برای نگهداری و مراقبت از آن‌ها وجود دارد. افزایش سالمندان با وضعیت تجرد قطعی به علت تغییرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رخ داده طی سال‌های گذشته بوده است و بخش زیادی از افراد جامعه به هر دلیلی تمایل به ازدواج ندارند.
ازدواج کردن نیازمند تمهیداتی است و مشکلاتی نظیر اقتصادی، تأمین مسکن و شغل در رأس دلایل ازدواج نکردن قرار دارد، دوره سالمندی در جهان به عنوان فرصت و موفقیت تلقی می‌شود و دارای رتبه اول در سند سرمایه‌گذاری اشتغال و کارآفرینی در جهان توسعه‌یافته است؛ بنابراین در ابتدا باید از این موضوع به عنوان فرصت استفاده کرد و اشتغال پنهان موجود در این حوزه را شناخت و به کار گرفت.
تعداد زیادی جوان و میانسال جویای کار در جامعه وجود دارد و باید به سمتی پیش رفت که به عنوان مراقبان خانگی به کار گرفته شوند. در آینده پاسخگوی نیاز سالمندی کشور در حوزه مراقبت نخواهیم بود؛ چراکه تعداد فرزندان کاهش می‌یابد، کارکرد آن‌ها تغییر می‌کند، برخی فرزندان مهاجرت می‌کنند و تغییرات فرهنگی و اجتماعی منجر به ایجاد فاصله میان فرزندان و والدین می‌شود.
راهکار کمک کننده در کشورهای دارای اقتصاد مشابه با ایران، ایجاد بانک زمان بوده است. در بانک زمان افراد جوان و میانسالی که توان کار کردن دارند، با توجه به شغل خود ویزیت سالمندان را انجام می‌دهند. این اقدام آن‌ها در صنعت بیمه‌ای کشور ذخیره می‌شود؛ هنگامی که فرد به سن سالمندی رسید از ارز زمانی که برای خود ذخیره کرده است استفاده می‌کند یا آن را به بستگان خود نظیر پدر یا مادر، ارجاع می‌دهد.
میزان فقر در حوزه سالمندی از سایر حوزه‌ها بیشتر است، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد آسایشگاه‌ها را سالمندانی تشکیل می‌دهند که مجهول‌الهویه هستند و در واقع به علت حاکم بودن فقر بر خانواده‌ها، فرزندان توان مراقب از والدین خود را ندارند و این موضوع روزبه‌روز درحال افزایش است.
۳۰ درصد از سالمندان کشور بدون همسر زندگی می‌کنند و این میزان در زنان به ۴۹ تا ۵۰ درصد و در مردان به ۱۰ درصد می‌رسد، زنانه شدن جمعیت از سایر موضوعاتی است که کشور درگیر آن است. حمایتی که از زنان سالمند می‌شود کمتر است و به دلیل اینکه فاقد منبع درآمدی هستند بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند؛ همچنین تابوی ازدواج مجدد در سن سالمندی برای مردان بسیار کمتر است.
در حوزه سالمندی نیازمند عزم ملی، حاکمیتی و بسیج عمومی هستیم، باید درخصوص حوزه سالمندی با همکاری سه قوه تصمیمی جدی گرفته شود، در غیر این صورت چالش موجود در حوزه جوانان طی سال‌های گذشته هنگام رسیدن به جمعیت سالمندی تبدیل به بحران و ابربحران خواهد شد.
منبع: دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی
پایگاه اطلاع رسانی شورای ملی سالمندان، قالب: گفت‌و‌گو (23/6/1401)
سروش
نظر شما :