در موضوع مهاجرت..فاقد یک سیاست یا برنامه اجرایی منسجم هستیم

به تحلیل و برداشت دکتر محمدصادق خیاطیان؛ رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری؛ واقعیتی که امروز با آن روبرو هستیم این است که در موضوع مهاجرت به‌رغم تمام تلاش‌هایی که در دستگاه‌های مختلف تاکنون صورت گرفته، فاقد یک سیاست یا برنامه اجرایی منسجم هستیم. در تلاش هستیم تا با ارائه آیین‌نامه ای، قدمی در تهیه یک طرح ملی که وظایف تمامی دستگاه‌ها در آن مشخص باشد، برداریم. درست است که سند راهبردی کشور در امور نخبگان تدوین شده است، اما هنوز به برنامه و طرح تبدیل نشده است.
در عین حال که این مسئله مهاجرت نخبگان قابل انکار نیست اما متاسفانه در این حوزه با یک بزرگنمایی دور از واقعیت در فضای رسانه‌ای کشور مواجه هستیم. ما در خصوص جذب، نگهداشت، تعامل موثر و بازگشت نخبگان نیاز به برداشتن سه گام هستیم؛ سیاستگذاری متناسب، داشتن طرح مشخص اجرایی و تبیین درست و عالمانه فعالیت‌هایی که در این زمینه انجام می‌شود  لازمه این کار هم دستیابی به یک طرح منسجم است که تقسیم کار ملی در آن انجام شود و به عملیات اجرایی واضح و مشخص در سطح ملی دست پیدا کنیم.
جذب، نگهداشت، تعامل موثر با نخبگان نیازمند زنجیره‌ای از برنامه‌ها و فعالیت‌هایی است که باید در قالب یک سیستم جامع اجرایی شود. با تدوین «آیین‌نامه اجرایی جذب، نگهداشت، تعامل مؤثر و بازگشت نخبگان» دولت به ابزاری عملیاتی دست پیدا کرده که بتواند به خوبی از نخبگان کشور حمایت کند.
 به تحلیل و برداشت دکتر غلامرضا ذاکر صالحی؛ عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی؛ نخبه مهاجر، خانواده و دوستان، دولت، بنگاه‌ها، رسانه‌ها و دیاسپورا (مجامع خارج از وطن) از جمله بازیگران اصلی سیاست مهاجرت معکوس نخبگان می‌باشند. در کنار تدوین این آیین‌نامه؛ توجه همزمان به نگهداشت نخبگان موجود در کنار جذب نخبگان خارج از کشور، حمایت از مفاخر علمی و فرهنگی کشور که الگوی بسیاری از نخبگان جوان کشور هستند، ارتقای منزلت اجتماعی نخبگان، ایجاد و حفظ اجماع ملی و پای کار آمدن همه دستگاه‌ها امری مهم است.
با توجه به اینکه نخبگان می‌توانند موتور محرکه آینده کشور باشند ایجاد و حفظ برنامه پایدار در خصوص حمایت از نخبگان، عملیاتی کردن قوانین و دستورالعمل‌های موجود با ایجاد هماهنگی و انسجام میان دستگاه‌های مربوطه، ایجاد چشم‌اندازی از آینده شغلی و رفاه برای نخبگان، برآورد دولت در خصوص نیاز به نیروهای متخصص در بازه زمانی ۵ تا ۱۰ سال آینده، کاهش دافعه از درون و جاذبه از بیرون برای مدیریت مهاجرت نخبگان، اهمیت توجه به زمان و سرعت در تصمیم‌گیری‌ها با هدف از دست ندادن فرصت‌های باقیمانده موجود در حمایت از نخبگان، توجه بیشتر به بنیاد مفاخر همپا با بنیاد نخبگان، عدم نگاه بخشی به مسائل و مشکلات نخبگان و داشتن مدل مختص به ایران با نگاه به تجربیات جهانی از جمله  مواردی هستند که  در نگاه راهبردی به تمام نخبگان چه در داخل و چه در خارج از کشور و حتی جذب نخبگان خارجی باید مورد توجه قرار بگیرند.  
منبع: دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی/ دیدراه شماره 5

مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، قالب: نشست (22/6/1401)