ایجاد تمدن بدون همبستگی اجتماعی؛ امکان پذیر نیست/ اربعین ظرفیت قدرت سازی دارد

به تحلیل و برداشت حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ همانطور که پدیده حج یک مقوله اسلامی است و مسلمانان را با توحید کنار هم جمع می‌کند بدون در نظر گرفتن فرقه و مذهب، پدیده اربعین نیز یک پدیده‌ی شیعی است و فارغ از هرگونه تمایز و تفاوت همه را با معرفت عاشورایی دور هم جمع می‌کند.
تمدن امروز غربی بر پایه امانیسم و زندگی فردی است که در فضای اربعین این قابل قبول نیست و جمع با هم در تلاشند و این جمع است که کارکرد دارد. منطق غربی در این است که باید سرمایه جمع کنیم ولی می‌بینیم در فرایند اربعین افراد سرمایه خود را یک سال جمع کرده تا در این راستا آن را خرج کنند.
اگر در حج حول یک خانه دور می‌زنیم و با محوریت کعبهT غیر توحید را نفی می‌کنیم اما اینجا حرکت به سوی جلو و مستقیم است و غایت و هدف همه حسین علیه السلام و آزادگی است. حرکتی که همراه با مشقت و سختی است و این مسیر مانند هر انقلابی است که معنویت سنگ بنای آن است.
تجمیع قدرت در یک مسیر با ویژگی‌های منحصر به فرد مرهون باورها و مقصد و آرامش است و اگر قرار شود در یک فضایی باشیم که این باورها و اصول و نمادها به مقوله ای سالانه و بدون محدوده جغرافیایی تبدیل شود لازم است تمدن شیعه بنیاد، و منطق امید در سرتاسر جهان به یک فرهنگ تبدیل شود. غایت مداری، آرامش مداری و معنویت مداری اموری است که در مسیر اربعین باید تبیین شود و برای ایجاد این انقلاب لازم است از انقلاب اسلامی الهام گرفت و در مرحله و گام اول باید در جهان اسلام و در گام دوم در منطقه جنوب و کشورهای مستضعف و در نهایت به عنوان منطق فراگیر جهانی ارائه شود.
 به تحلیل و برداشت حجت‌الاسلام والمسلمین مریجی؛ رئیس دانشگاه باقرالعلوم (ع)؛ اربعین عنصر شناختی فرهنگ اسلامی و شیعی است و پیاده روی اربعین، هنجار ارزش است و اربعین موجب هدایت است همان گونه که نماز هدایت می‌کند. جریان پیاده روی اربعین در فرهنگ جنبه فنی دارد و تمدنی است که می‌تواند به فعلیت برساند.  زیارت اربعین به صورت پیاده در جامعه فرصت‌هایی را برای تمدن انسانی و اسلامی به وجود می‌آورد که اگر پیاده شوند موجب همراهی همه می‌شود.
یکی از مسائلی که در پیاده روی اربعین به ما کمک می‌کند که با هم همبسته شویم امربه معروف و نهی از منکر است که به آن عمل نمی‌شود با ایجاد همبستگی و فراهم آوردن مقدمات می‌توان به آن رسید. ایجاد تمدن اسلامی بدون همبستگی اجتماعی امکان پذیر نیست و محال است. فرصت دیگر تربیت و کادر سازی نیروی انسانی برشمرد که در تحقق تمدن اسلامی بسیار مهم است. حرکت به سمت تحقق عدالت و رفع و دفع طبقات اجتماعی فرصت دیگر است، در پیاده روی اربعین فاصله طبقاتی در جامعه بین افراد رفع می‌شود و اگر کسی هم از قبل این گونه بوده دفع می‌شود. پیاده روی اربعین موجب تمرین در تغییر سبک زندگی متعدد به سمت حیات طیبه می‌شود. آشنایی و آگاهی بخشی موعود آخرالزمان فرصت پنجم است.
عدم نگاه سطحی به پدیده اربعین، عدم شناخت عمیق، شکاف فطری و فعالیت های جریانی انحرافی، ایجاد موکب‌های وارداتی، ارائه خدمات غیر اسلامی و سبک غیر اسلامی، در اربعین نادیده گرفتن فرهنگ و آداب میزبان، محدودیت زمانی این حرکت در سه هفته و عدم امتداد آن در طول سال از چالش‌های این مسیر است که می‌تواند به تمدن آسیب و لطمه بزند.
به تحلیل و برداشت حجت‌الاسلام والمسلمین سید باقری؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ اولین بعد سازنده اربعین انگیزه سازی است و علاقه ها و همبستگی‌ها و همراهی‌ها خود را نشان می‌دهند و انگیزه ها انسانهای مشتاق را کنار هم قرار می‌ دهد. نگرش راهبردی به مسائل اربعین و پیرامون آن موجب ایجاد اندیشه می‌شود چرا که اربعین دارای این ظرفیت است و اندیشه در پرتو قیام شکل می‌گیرد. بعد دیگر هویت سازی است. اربعین با توجه به علقه هایی که به وجود می آورد می‌تواند مشکلات را حل کند حتی اگر هویت غیر شیعی و اسلامی باشد.
فرهنگ اربعین می‌تواند به یک سبک زندگی راهبرانه و حق جویانه وعادلانه تبدیل شود. سرمایه‌سازی باعث اعتماد آفرینی است که از اربعین می‌توان به آن رسید در این مسیر بسیار اعتماد وجود دارد. اگر اندیشه‌ها، هویت‌ها، و انگیزه‌ها به درستی انجام گیرد موجب قدرت می‌شود و اربعین ظرفیت قدرت سازی دارد.
این مسیر دارای راهبردهای مختلف است. بعضی از این راهبردها عبارتند از؛پرهیز از افتادن در دام اختلافات فرقه ای، تقویت وجود همگرایی در اربعین، بهره گیری از دیپلماسی فرهنگی و عمومی، آگاهی سازی و اطلاع رسانی جریان‌های اندیشه ساز، روشنگری و آگاهی سازی عمومی، تنش زدایی و افزایش همکاری منطقه ای با کشورهای اثرگذار و تلاش برای ایجاد فرهنگ گفتگو.
منبع:  دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی/ دیدراه شماره 5
پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی، قالب: نشست (13/6/1401)