با فرض سکونت‌گاه‌های غیررسمی، بیش از ۴۰۰ هزار نفر در حاشیه شهرتهران زندگی می‌کنند

براساس تعاریف مختلف می‌توان گفت که در کل کشور از ۸ تا ۱۲ میلیون نفر در حاشیه زندگی می‌کنند. در مورد شهر تهران نیز همین است؛ اگر طبق تعریفی عام، مناطق پایینی شهر را حاشیه بدانید، جمعیت زیادی حاشیه‌نشین هستند اما اگر منظورمان سکونتگاه‌های غیررسمی است باید بگویم بیش از ۴۰۰-۵۰۰ هزار نفر در حاشیه شهر زندگی می‌کنند.
حاشیه‌نشینی یک آسیب‌ اجتماعی است که دارای یکسری علل است و یکی از این دلایل این است که در نیم قرن اخیر به دلیل شکل‌گیری شهرهای خیلی بزرگ و صنعتی شدن آنها، روستاها خالی از سکنه شده است.
البته این عارضه جهانی است و در عمده کشورهای درحال توسعه دیده می‌شود؛ به‌گونه‌ای که ۴۲ درصد از جمعیت آسیا در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند. از سویی دیگر، می‌توان گفت یکی از دلایل حاشیه‌نشینی، کثرت شهرنشینی بدون توجه به اصول و مؤلفه‌های شهرسازی است. علت دیگر نیز عدم توجه به مسائل ساختاری اقتصادی مثل عدالت اجتماعی است که باعث شده است تعدادی از شهرنشین‌ها نیز به حاشیه رانده شوند افرادی که فقیر شده و به همین دلیل به نقاط ارزان‌تر می‌روند. در حقیقت می‌توان گفت که مسائل اقتصادی عامل اثرگذاری در ایجاد و تداوم حاشیه‌نشینی است.
بنابر نظر یکی مسئولین پیشین شهری مبنی بر اینکه "تهران باید این قدر گران شود تا هر کسی نتواند در آن زندگی کند"، این رویکرد برآمده از رویکرد نظام سرمایه‌داری لیبرال است که در سراسر جهان نیز به چشم می‌خورد. متاسفانه عده‌ای از مسئولین ما براساس همین نگاه می‌گفتند شهر تهران باید به‌گونه‌ای باشد که هر کسی قدرت زندگی در آن را نداشته باشد. این راهکارِ لیبرالی است که با روح انقلاب اسلامی در تضاد است.
باید دقت داشت که موضوع حاشیه‌نشینی مختص دهه‌های اخیر نیست و این موضوع پیش از انقلاب نیز وجود داشته است. نظام جمهوری اسلامی برای حل این معضل سازمانی به نام «بازآفرینی شهری» ایجاد کرد که زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی است؛ سازمان امور اجتماعی کشور نیز در این زمینه فعالیت‌هایی دارد.  
در برخورد با این پدیده رویکرد درست این است که فرصت‌های لازم برای زندگی ارزان را در برخی نقاط فراهم کنیم. همچنین باید جلوی شکل گرفتن برخی مناطق حاشیه‌ای گرفته شود؛ چرا که ممکن است زمین ارزش نداشته باشد، اما عده‌ای بیایند و با تصرف آنجا کاری بکنند.
موضوع دیگر توجه به آمایش سرزمینی در روستاهاست تا جمعیت مهاجر به شهر را کاهش بدهیم؛ ضمن اینکه برخی نقاط از نظر کالبدی باید تغییر کند و این موضوع باعث می‌شود که نقاط جرم خیز از بین بروند.
منبع- خبرگزاری ایرنا (1/5/1401)