نرخ NEET در ایران نزدیک به ۳۰ درصد اعلام می شود!

امروزه هر کشوری برای رسیدن به رفاه و توسعه‌ همه‌جانبه ناگزیر به پیش‌بینی نیازها و امکانات خود در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت و سپس طراحی و اجرای برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی در جهت تامین آن نیازهاست. با ورود ایران به دهه 70 شمسی، برنامه‌ریزی جمعیتی کشور بدون توجه به ساختارهای سنی، تغییرات و پیامدهای آن از طریق سیاست‌های کنترلی، تا حدودی جلوی پویایی حجم جمعیت را گرفت. در بستر این تغییرات، فازی از تحولات جمعیتی در ایران آغاز شده که «پنجره جمعیتی» نامیده می‌شود. پنجره جمعیتی، وضعیتی موقت در ساختار جمعیتی ایران است که در سال 1385 باز شده و برای حدود چهار دهه طول می‌کشد. در این دوران نسبت جمعیت در سنین فعالیت (کار) به حداکثر خود می‌رسد و نسبت‌های وابستگی سنی کاهش می‌یابد، در نتیجه فرصت طلایی و منحصربه‌فردی فراروی توسعه اقتصادی فراهم می‌شود. یکی از شاخص‌های اصلی که عدم توانایی در بهره‌گیری موثر از پنجره جمعیتی را نشان می‌دهد، شاخصی به‌نام NEET است.
واژه NEET که اولین‌بار در سال ۱۹۹۹ به‌طور رسمی در انگلیس مطرح شد، در کمتر از 10 سال در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و برخی کشورهای در حال توسعه به‌کار گرفته شد. شاخص NEET که مختصر واژگان «Not in Employment, Education or Training» بوده، روایتگر وضعیت جوانان 15 تا 24 ساله‌ای است که نه در حال تحصیلند (ترک تحصیل کرده‌اند) نه مشغول مهارت‌آموزی و نه در جایی مشغول به‌کار هستند. براساس مطالعات مختلف در کشورهای جهان، این جوانان بیشتر در معرض بزهکاری، اعتیاد به مواد مخدر و ارتکاب اعمال مجرمانه بوده و بر همین اساس سیاستگذاران و برنامه‌ریزان در سطح دنیا بیشترین توجه را برای فراهم‌کردن امکان اشتغال و مهارت‌آموزی برای این‌دسته از جمعیت معطوف می‌دارند. نرخ NEET درحالی در کشورهای توسعه‌یافته حدود 2 تا 10 درصد بوده که این میزان طی سال 97 در ایران نزدیک به 30 درصد (جمیعتی برابر 3.1 میلیون نفر جوان 15 تا 24 ساله) اعلام می شود.
اینکه 30 درصد از جوانان 15 تا 24ساله مشغول هیچ فعالیتی، هیچ مهارت‌آموزی و هیچ شغلی نیستند، خود علاوه‌ بر اینکه از طریق نرخ سرباری و نرخ وابستگی می‌تواند فشار سنگینی را بر خانوارها تحمیل کرده، زمینه بزهکاری و آسیب‌های اجتماعی را نیز فراهم سازد، در مرتبه بعدی در سطح ملی نیز می‌تواند به‌عنوان یک تهدید امنیتی محسوب شود. برای مثال اگر نگاهی به سن افراد شرکت‌کننده در تجمعات دی‌ماه 96 و همچنین آبان 98 داشته باشیم، ترکیب سنی به‌نفع جوانانی است که در موقعیت NEETها (سن 15 تا 24 سال) قرار دارند.
از نتایج دیگر این گزارش، مطابقت نرخ بالای NEETها با الگوی جغرافیایی پراکنش اعتراضات معیشتی در دو دوره دی‌ماه 96 و آبان‌ماه 98 است، استان‌های گلستان، هرمزگان، کرمانشاه، لرستان، آذربایجان‌غربی، خوزستان،کردستان، همدان، بوشهر و خراسان‌رضوی ازجمله استان‌های دارای بالاترین نرخ NEETها هستند که در دو مقطع تاریخی دی‌ماه 96 و آبان‌ماه سال 98شاهد اعتراضات و تجمعات خیابانی بوده‌اند و مهم تر از آن، این اعتراضات با شیطنت عوامل خارجی با رفتارهای هیجانی معترضان، تبدیل به یک تهدید امنیتی برای کشور شد. بر این اساس در کنار همه مولفه‌ها، ضروری است عوامل زمینه‌ساز اقتصادی- اجتماعی NEETشدگی در تحلیل‌های مربوط به اعتراضات معیشتی به عنوان مولفه محوری مورد توجه، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری قرار بگیرد.  
بررسی داده‌های آماری سازمان بین‌المللی کار (ILO) در این زمینه نشان می‌دهد بالاترین نرخ شاخص NEET جوانان در سطح جهان مربوط به کشور ترینیدادوتوباگو در آمریکای‌جنوبی است، به‌طوری که نرخ NEET جوانان این کشور در سال 2018 حدود 52 درصد بوده است. پس از این کشور، زیمبابوه با نرخ 48 درصدی در رتبه دوم، یمن با نرخ 45 درصدی رتبه سوم، زامبیا با نرخ 44 درصدی در رتبه چهارم و تاجیکستان با نرخ 42 درصدی در رتبه پنجم قرار دارند. رتبه ششم مربوط به کشور افغانستان، رتبه هفتم مربوط به عراقی‌ها، رتبه هشتم مربوط به کشور موریتانی، رتبه نهم مربوط به ارمنستان و رتبه دهم مربوط به کشور سنگال است. در رتبه دهم به بعد نیز برتری عددی عمدتا با کشورهای آفریقایی است، اما در رتبه 27 جهان، کشورمان ایران قرار دارد که طبق داده‌های آماری وزارت کار و همچنین داده‌های سازمان بین‌المللی کار (ILO)، 7/29درصد از جوانان 15 تا 24 ساله ایران طی سال 97 در ردیف NEETها یا جوانانی که نه مشغول کار، نه مشغول مهارت‌آموزی و نه مشغول تحصیلند، قرار دارند.
 در کنار رتبه نسبتا بالای شاخص NEET ایران در سطح جهان، در داخل کشور نیز ، برخی استان‌ها در این شاخص در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار دارند، به‌طوری که طبق داده‌های آماری سرشماری سال 1395 استان سیستان‌ و بلوچستان با نرخ NEET حدود 2/48 درصدی در رتبه اول کشور، گلستان با نرخ 44 درصدی، هرمزگان با نرخ 8/43 درصدی، کرمانشاه با نرخ 8/42 درصدی، لرستان با نرخ 1/42 درصدی، آذربایجان‌غربی با نرخ 7/41 درصدی ، خوزستان با نرخ 2/41 درصدی،کردستان با نرخ 41 درصدی، همدان با نرخ 40.1 درصدی و اردبیل با نرخ 6/39 درصدی ب ترتیب  در رتبه  های بعدی قرار دارند.
منبع- دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی/ دیدراه 4

خبرگزاری فرهیختگان