برای مطلوبیت زیست بوم و ارتقاء حس نوع دوستی در جامعه سیاست گذاری شود

به تحلیل و برداشت دکتر فریده حق بین؛ رئیس دانشگاه الزهرا(س) در این دانشگاه یازده هزار دختر دانشجو تحصیل می کنند که در سن مناسب ازدواج هستند با توجه به شمار بانوان شاغل در دانشگاه تک جنسیتی الزهرا که اکثریت بالایی از کارکنان را تشکیل می دهند و غالبا هم در سن فرزند آوری هستند، می‌طلبد در ذیل قانون حمایت از جوانی جمعیت، از نهاد ها و مؤسساتی که کارکنان آنها را بانوان تشکیل می‌دهد نیز حمایت خاص صورت گیرد، در غیر این صورت یا قانون مذکور در آنجا به خوبی اجرا نمی شود و یا مدیریت موسسه و حتی کیان آن با مخاطرات جدی روبرو خواهد شد.
آئین نامه هایی به منظور حمایت از مادران باردار در دانشگاه  تصویب  شده است. این حمایت ها در درازمدت باعث لطمه به سازمان می شود و قانونگذار در زمان تصویب قوانین باید به گونه ای عمل کند که علیرغم حمایت های فردی، از لطمه به سازمان نیز خودداری کند. موضوع تجدید و اصلاح جمعیت مسئله‌ای است که از منظر جمعیت شناسان محرز و قطعی است. قانون می بایست حمایت از سازمان‌هایی را که بیشتر پرسنل آنها را بانوان تشکیل می‌دهند نیز مدنظر قرار دهد.
به تحلیل و برداشت دکتر یعقوب انتظاری؛ مدیر گروه اقتصاد آموزش عالی و بررسی‌های نیروی انسانی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، تشویق های مادی نقش برجسته ای در افزایش باروری ندارد  رشد جمعیت که لازمه حفاظت از منابع انسانی است؛ و حفاظت از کیفیت محیط زیست که لازمه کیفیت زندگی است؛ رابطه معکوس دارند. افزایش نرخ باروری موجب کاهش کیفیت محیط زیست می شود. در مقابل، کاهش کیفیت محیط زیست به کاهش باروری کمک می کند. از این رو، سازمان های جهانی و کشورهای توسعه یافته تلاش می کنند تا ترکیب بهینه ای از آنها را داشته باشند(تا هم از محیط زیست خود حفاظت کنند و هم منابع انسانی خود را از دست ندهند). جمهوری اسلامی ایران از نادر کشورهایی است که بدون توجه مسائل زیست محیطی، تلاش می‌کند نرخ باروری جمعیت را افزایش دهد. برای این منظور قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» را تصویب و به اجرا گذاشته است. در این قانون، برای افزایش باروری عمدتاً بر حمایت های مادی از خانواده ها تاکید شده است. افزایش باروری تحت تاثیر عوامل مختلفی است که در سیاستگذاری باید به همه آن عوامل توجه کرد. مطالعات نشان می‌دهد که تشویق‌های مادی نقش برجسته‌ای در افزایش باروری ندارد عوامل روان شناختی، زیست‌شناختی و بوم شناختی نقش مهمتری در تغییرات نرخ باروری بازی می‌کنند. به عنوان مثال، در الگوی‌های «مطلوبیت نوع دوستی دودمانی»، نوع دوستی نسبت به فرزندان نقش اساسی تری در تغییرات باروی دارد.
در این الگوها، بسته به سطح دانش والدین و وضعیت زیست بوم (محیط زیست، وضعیت اقتصادی، وضعیت فرهنگی، وضعیت اجتماعی و وضعیت سیاسی)  نوع دوستی اثرات مثبت یا منفی بر باروری بر جای می گذارد. در زیست بوم های نامطلوب، والدین دانا و نوع دوست نسبت به فرزندان خود، ممکن است نگران رفاه فرزندان خود باشند و تصمیم بگیرند که تعداد فرزند کمتری داشته باشند تا زندگی فرزندانشان بدتر نشود. در مقابل، در زیست بوم های مطلوب، والدین دانا و نوع دوست نسبت به فرزندان خود، بدون نگرانی در رابطه با رفاه فرزندان، ممکن است تصمیم بگیرند تعداد فرزند بیشتر داشته باشند. علاوه بر آن، نوع دوستی می تواند نقش مهمی در ترکیب بهینه سطح باروری و کیفیت زیست بوم داشته باشد.
درجه نوع دوستی نیز از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است در جوامع مختلف نوع دوستی و زیست بوم در تعامل هستند و یکدیگر را تعدیل می‌کنند. به نظر می رسد در ایران، به دلیل سیاست گذاری های نامناسب، هم مطلوبیت زیست بوم و هم درجه نوع دوستی پایین است. این دو متغیر، در طول زمان، در تعامل با یکدیگر سیر نزولی گرفته اند و این سیر نزولی همچنان ادامه دارد. از این رو، نرخ باروری در ایران دارای روند کاهشی است. بنابراین، از سیاست گذاران راهبردی در ایران انتظار می رود به منظور دستیابی به ترکیب بهینه ای از نرخ باروری جمعیت و حفاظت از محیط زیست، علاوه بر تشویق‌های مادی خانواده ها، برای بهیود دانایی جمعیت، مطلوبیت زیست بوم و ارتقاء حس نوع‌دوستی در جامعه سیاست‌گذاری شود.
به تحلیل و برداشت دکتر علی باقر طاهری نیا؛ رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، در موضوع حمایت از خانواده قانون مشابهی داریم که در اسفند سال ۱۳۹۱ به تصویب رسید، ویژگی آن قانون اتخاذ رویکرد حقوقی و آسیب شناسانه به موضوع خانواده بود قانونگذار در آن قانون ضمن احصاء خلاء های قانونی به دنبال حمایت قانونی از خانواده بوده است. اما قانون مصوب آبان ماه ۱۴۰۰ قانون راهبردی و انگیزشی است. این قانون، قانون ناظر به سیاستگذاری،راهبردی و انگیزشی است که تفاوت دو قانون نیز در همین موضوع است. در وضع موجود جمعیتی جهان شاهد یک متناقض نمایی هستیم از یک سو برخی مجموع جمعیت جهان را بیش از ظرفیت کره زمین می دانند و که برای کنترل جمعیت جهان و کاهش آن برنامه ریزی و اقدام می کنند؛ اما وضع برخی کشورها اینگونه نیست و کشورها به دنبال جوان کردن جمعیت هستند و این یک تضاد منافع را ایجاد می کند و این موضوع از زوایای مختلف حقوقی، اجتماعی و سیاستی قابل مطالعه است.
در کشور ما تقریبا 5/12 درصد جمعیت، جوانان مجرد  در سن ازدواج هستند که حدود ۲۲ درصد از آن را جمعیت دانشجویی تشکیل می دهد. این یعنی اینکه سهم وزارت علوم در تحقق اهداف قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده چشمگیر و مهم است. سهم قابل توجه دیگر مربوط به سربازان غایب است که در سن ازدواج هستند و بعضا زمان ازدواجشان نیز به تاخیر افتاده است و باید در چارچوب قانون جوانی جمعیت برای آنها نیز راه برون رفت طراحی کرد.
به تحلیل و برداشت دکتر مقصود فراستخواه؛ مدیر گروه مدیریت آموزش عالی، بهترین قوانین در دنیا قوانینی است که توانمند ساز جامعه و امکان ساز باشند و برای کنشگران، میدان خلاقیت و مشارکت فراهم بکنند. ماده ۷ قانون تکلیف کرده است که دانشگاهها و مراکز آموزش عالی نیازهای دانشجویان را برآوده کنند. در برخی از تبصره های این قانون نیز به انتشار اوراق، جلب مشارکت خیرین، سیاست هایی برای تشویق دانشگاهها غیردولتی به ساخت خوابگاه متاهلین و... اشاره شده است و با این موارد و تبصره ها این قانون بیشتر جنبه حمایتی پیدا کرده است. مدل سیاست های حمایتی بخش آموزش عالی را می‌شود به چهار دسته بسیار کلان، کلان، میانی و خرد تقسیم بندی کرد و برای هرکدام از این چهار بخش مثال هایی برشمرد.
منبع- دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی/ دیدراه شماره 4

سایت موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی