دیدراه شماره ۲
چرخه دانش‌بنیانی که ۴ بازیگر اصلی دارد باید به‌درستی در گردش باشد
دکتر محمدرضا حسنی آهنگر؛ رئیس دانشگاه جامع امام حسین(ع)
ایران تعداد 2350 دانشگاه دارد و دارای 14 میلیون نفر دانش‌آموخته دانشگاهی است و 3.6 میلیون دانشجو دارد که نزدیک به یک‌میلیون نفر از این دانشجویان مربوط به تحصیلات تکمیلی‌اند. این دانشجویان قرار است مشکلات و مسئله امروز جامعه ایران را حل کنند و موتور پیشران قطار پیشرفت کشور باشند در صورتی که یکی از مشکلات عمده کشور، بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی است که دو برابر بیکاری جوانان عادی است. نرخ بیکاری که دولت اعلام رسمی کرده است 9 درصد است و این نرخ بیکاری در رده سنی 15 تا 25 سال نزدیک به 23 درصد است و نرخ بیکاری میان جوانان فارغ‌التحصیل کشور 43 تا 47 درصد بیان می‌شود.
یکی از مشکلات اساسی دانش‌آموختگان دانشگاهی این است که اینها در مشاغل مرتبط با رشته‌های تحصیلی و تخصصی خود مشغول به کار و فعالیت نیستند! اینکه مقام معظم رهبری در شعار سال، بحث اشتغال‌آفرینی و دانش‌بنیانی را مطرح کردند منظورشان دقیقاً همین موضوع است.
موضوع دانش‌بنیانی دو کار مهم را در اقتصاد کشور انجام می‌دهد؛ نخست اینکه کاهش هزینه‌های تولید را به‌دنبال خواهد داشت و دوم اینکه بهره‌وری و افزایش کیفیت را به‌همراه دارد. امروز در تولید کشور با افزایش قیمت نسبت به کالاهای مشابه و افت کیفیت مواجه هستیم که هر دوی این مشکلات در بستر موضوع دانش‌بنیانی حل خواهد شد.
چرخه اقتصاد ایران به‌ویژه در تولید بسیار معیوب است چراکه در تولید، افزایش قیمت‌ها را نسبت به قیمت جهانی شاهد هستیم و همچنین شاهد کاهش کیفیت و بهره‌وری هستیم؛ ضمن آنکه رقابت‌پذیری کالاها نیز بسیار پایین است.
بازیگر اول، سازمان‌ها، نهادها، شرکت‌های بزرگ دولتی، خصولتی و خصوصی هستند که اینها صاحبان نظام مسائل کشور و انقلاب اسلامی هستند. مقام معظم رهبری نیز تأکید کردند که شرکت‌های دانش‌بنیان باید به‌سمت مجموعه‌های بزرگ از جمله فولادسازی، خودروسازی، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها و... حرکت کنند تا تولید کشور هم دانش‌بنیان و هم باکیفیت شود.
بازیگر دوم دانشگاه‌ها هستند. دانشگاه‌ها و مراکز مختلف علمی و تحقیقاتی باید به میدان بیایند تا آموزش‌ها و پژوهش‌ها را برای حل نظام مسائل و براساس آمایش سرزمینی به‌کارگیرند.
بازیگر سوم، مراکز و پارک‌های علم و فناوری و به‌صورت کلی زیست‌بوم علمی و فناوری هستند که متولی این زیست‌بوم علمی و فناوری، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری است اعتقاد بنده این است که این زیست‌بوم به‌خوبی شکل نگرفته است. ما براساس نظام مسائل و نیازهای خودمان اینها را شکل نداده‌ایم و توازن درستی در تقسیم توان و ظرفیت‌ها ندارد.
بازیگر چهارم نهادهای مالی و سرمایه‌گذاری هستند. ما باید یک صندوقی با عنوان صندوق سرمایه‌گذاری ملی فراتر از صندوق فعلی داشته باشیم که همه وزارتخانه‌ها و شرکت‌های خصوصی و بازیگران عرصه اول، در این صندوق اعتبار داشته باشند.
این چرخه دانش‌بنیانی که 4 بازیگر اصلی دارد باید به‌درستی در گردش باشد. آمار و گزارش شرکت‌های دانش‌بنیان نباید صرفاً از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گرفته شود؛ چراکه کار اصلی معاونت علمی، تکمیل و تقویت این چرخه و زیست‌بوم علم و فناوری است؛ اما باید یک چرخه اقتصاد دانش‌بنیان نیز داشته باشیم که این چرخه اقتصاد دانش‌بنیان دست نهادهای دولتی، سازمانی و شرکت‌های بزرگ و شرکت‌هایی که به‌دنبال تولیدات با تیراژ بسیار بالا هستند، است، گزارش شرکت‌های دانش‌بنیان باید از آنها نیز گرفته شود.
زیست‌بوم علم و فناوری با همه نقاط قوت و ضعف خود شکل گرفته است؛ اما درگیر حل مسائل اقتصاد کشور با این تعریف بالا نشده است و چرخ‌دنده‌های آن در مجموع در یکدیگر درگیر نشده‌اند و همین باعث شد که سهم آنها از اقتصاد کمتر از 0.24 درصد شده است در صورتی که با افق ترسیمی مقام معظم رهبری باید به 20 درصد درآمد منابع ناخالص ملی در افق 1404 برسیم، یا در سخنرانی دیگری تدبیر فرمودند که شرکت‌های دانش‌بنیان باید به 400 هزار شرکت برسد که امروز 6700 شرکت فقط داریم که نشان‌دهنده این موضوع است که حتی در تعداد شرکت‌ها نیز سازمان‌دهی مناسبی نداریم.
یک‌سری کارها را انجام می‌دهیم که با اصول انقلاب در تضاد است. به‌دلیل اینکه آمایش سرزمینی را به‌درستی انجام ندادیم نرخ دانش‌آموختگان دانشگاهی در نقاطی است که ما اصلاً به آن تعداد صندلی نداریم یا به آن تعداد کاری وجود ندارد.
حوزه تربیت و آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها واقعی نیست. مهارت‌آموزی چه در حوزه پژوهش‌های بنیادی و چه در حوزه‌های مهارتی و فنی و حرفه‌ای اگر هم درست تعریف شده، اما درست اجرا نشده است. دانشگاه‌های فنی و حرفه‌ای ایران مأموریت داشتند که همین مهارت‌های کاردانی را به‌خوبی به دانشجویان ارائه دهند اما متأسفانه شاهد آن هستیم که از فلسفه وجودی خود فاصله گرفته‌اند و همان کارهای دانشگاه‌های دیگر را انجام می‌دهند. دانشگاه تربیت مدرس را ایجاد کردیم تا مدرسان دانشگاه‌های دیگر را تربیت کند اما، امروز تفاوت دانشگاه تربیت مدرس با دانشگاه تهران یا سایر دانشگاه‌های کشور چیست؟
برای اینکه مشکلات دانشگاه را ریشه‌یابی و حل کنیم باید به منظومه امامین انقلاب اسلامی در این حوزه مراجعه کنیم تا ببینیم دانشگاه چه مشکلاتی دارد. امام خمینی(ره) در همان اوایل انقلاب اسلامی یک تعریف ساده‌ای از دانشگاه دارد مبنی بر اینکه، ما دانشگاه وابسته نمی‌خواهیم و بعد از آن نیز دانشگاه‌ها را تعطیل کردند و یک انقلاب فرهنگی را آغاز کردند تا دانشگاه، دانشگاه اسلامی شود که نیاز مردم و نیاز جامعه را حل و به استقلال کشور کمک کند. مقام معظم رهبری سال گذشته بار دیگر موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها را مطرح کردند که یک موضوع بسیار مهم روی میز انقلاب است و این باید حل شود و راه‌حل آن نیز تحول در دانشگاه‌ها است، نخستین بحث جدی در تحول دانشگاه‌ها، مأموریت داشتن دانشگاه‌ها است.
خبرگزاری تسنیم( 24/2/1401)
منبع: دیدراه شماره 2- دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی
سروش
نظر شما :